KONSTANTIN FISCHER, HANIA, CRETE

I WISH I KNEW MORE...

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

I wish I knew more...

My project is not about Nazi crimes. On the contrary, it is about the post-war generations and how we acknowledge or ignore the past we have inherited. I am focusing on the place where I was born and grew up, Hamburg, and on Hania, Crete where I have been living for more than twenty years. Since modern Germany keeps refusing even a discussion of reparations for the occupation of Greece from 1941 to 1944 or of repaying the loan forced from Greece during the war, as a German citizen born in the late sixties I must admit to having been brought up on stolen goods. In my project, therefore, I move beyond the often repeated German claim “we didn't know anything about it” to a very personal “I wish I knew more...”, exploring the impact of World War II on individuals in their societies, as well as the injustice of post-war times and their devastating personal consequences for the survivors on all sides to this day.                                                                            

                                                                                                 Konstantin Fischer, 2013 / 2015

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

In meinem Projekt geht es nicht um nationalsozialistische Verbrechen. Im Gegenteil, es geht um die Nachkriegsgenerationen und darum, wie wir unsere ererbte Vergangenheit annehmen oder ignorieren. Ich beschränke mich hierbei auf den Ort, an dem ich geboren und aufgewachsen bin, Hamburg, und auf den Ort, an dem ich seit über zwei Jahrzehnten lebe, Chania, Kreta. Da sich Deutschland auch heute noch weigert, über Reparationen für die Besatzung Griechenlands von 1941 bis 1944 auch nur zu sprechen, oder auch nur darüber nachzudenken, den von Griechenland im Zweiten Weltkrieg eingeforderten Zwangskredit zurückzuzahlen, muss ich als in den 60erJahren geborener deutscher Staatsbürger zugeben, mit Hehlersgut großgezogen worden zu sein. In meinem Projekt bewege ich mich deshalb von der oft wiederholten Behauptung “Davon haben wir nichts gewusst” zu einem sehr persönlichen ”Ich wünschte, ich wüsste mehr...”. Dabei versuche ich, Auswirkungen des Zweiten Weltkriegs auf Individuen in ihrer jeweiligen Gesellschaft, ebenso wie Unrecht der Nachkriegszeit, aufzuzeigen, und darzustellen, wie die verheerenden Konsequenzen für die Überlebenden auf allen Seiten bis heute nachwirken.

                                                                                                  Konstantin Fischer, 2013 / 2015

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Το πρότζεκτ μου δεν ασχολείται με τα εγκλήματα του εθνικοσοσιαλισμού. Είναι ακριβώς το αντίθετο: ασχολείται με τις μεταπολεμικές γενιές και με τον τρόπο που αποδεχόμαστε ή αγνοούμε το παρελθόν που κληρονομήσαμε. Περιορίζομαι στον τόπο που γεννήθηκα και μεγάλωσα, το Αμβούργο, και στον τόπο που ζω πάνω από δύο δεκαετίες, τα Χανιά της Κρήτης. Αφού η Γερμανία αρνείται, μέχρι και σήμερα ακόμη, να καταδεχθεί να μιλήσει για τις επανορθώσεις για τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα από το 1941 μέχρι το 1944 ή να επιστρέψει το αναγκαστικό δάνειο που πήρε σε βάρος της Ελλάδας κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, πρέπει να παραδεχθώ, ότι εγώ, ένας Γερμανός υπήκοος, γεννημένος τη δεκαετία του '60, μεγάλωσα με κλοπιμαία. Γι' αυτό και στο πρότζεκτ μου μετακινούμαι από τη γνωστή γερμανική δικαιολογία "Δεν ξέραμε τίποτα..." σε ένα πολύ προσωπικό "Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...". Κι έτσι προσπαθώ να καταδείξω τις επιπτώσεις που είχε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος στα άτομα, μέσα στο εκάστοτε κοινωνικό τους πλαίσιο, όπως επίσης και τις αδικίες που συνέβησαν τη μεταπολεμική εποχή, και να απεικονίσω τον τρόπο με τον οποίο οι ολέθριες συνέπειες εξακολουθούν να καταδιώκουν μέχρι σήμερα τους επιζώντες και των δύο πλευρών.

                                                                        Konstantin Fischer, 2013 / 2015

I would like to thank Etz Hayyim Poetry Group for their patient critical support, Nicos Ligouris and Angie Saltambasi for the translation of the English text into Greek, and Anja Zückmantel und Moritz Plattner for the translation into German.

I wish I knew more...

I wish I knew more about Katerina Vardoulaki, kyria Katina, my neighbor in Hania for many years, who used to cook for me every day, who worried when I wasn't well, cared for me when I was ill. She often talked to me about life in her village in the south of Crete, now deserted, about her family back then and later in Hania. But she never mentioned her older brother whom she had lost in the war, wanting to spare me the embarrassment as I, a German immigrant, was enjoying hospitality in a place that had suffered German cruelty and gross injustice.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über Katerina Vardoulaki, Frau Katina, meine Nachbarin in Chania für so viele Jahre, die mich Tag für Tag bekochte, die beunruhigt war, wenn es mir nicht gut ging, die für mich sorgte, wenn ich krank war. Oft hat sie mir vom Leben in ihrem inzwischen verlassenen Dorf im Süden Kretas erzählt, von ihrer Familie, damals im Dorf und später in Chania. Aber ihren älteren Bruder, den sie im Krieg verloren hatte, erwähnte sie nie, um mir ein Gefühl der Verlegenheit zu ersparen, da ich, ein Immigrant aus Deutschland, Gastfreundschaft an einem Ort erlebte, der deutsche Brutalität und extreme Ungerechtigkeit hatte erleiden müssen.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για την Κατερίνα Βαρδουλάκη, την κυρία Κατίνα, τη γειτόνισά μου τόσα χρόνια στα Χανιά, που μου μαγείρευε κάθε μέρα, που ανησυχούσε όταν δεν ήμουνα καλά, που με φρόντιζε όταν ήμουν άρρωστος. Πολλές φορές μου μιλούσε για τη ζωή της στο χωριό της στη νότια Κρήτη, που τώρα είναι εγκαταλελειμμένο και για την οικογένειά της, παλιότερα και πιο μετά στα Χανιά. Μόνο για τον μεγαλύτερο αδελφό της που είχε χάσει στον πόλεμο δεν μιλούσε ποτέ, για να να μη με κάνει να νιώσω άσχημα, για να μη νιώσω άσχημα εγώ, ένας αυτοεξόριστος από τη Γερμανία, που βίωνα τη φιλοξενία σε έναν τόπο που είχε υποφέρει τα πάνδεινα από τη γερμανική κτηνωδία, από τη χειρότερη δυνατή αδικία.

I wish I knew more...

I wish I knew more about Maria Despotaki from Kakopetros, Hania, whose four sons, Emmanuil, Spyros, Anastasios and Haralampos, were shot by German soldiers in retribution for resistance activity they had nothing to do with, and who had then been forced by the same soldiers to cook a meal for them and their pals, while her children lay unburied. I wish I had met her before she died, I wish I had been able to tell her how embarrassed I am: embarrassed at having grown up in a Germany that never has cared about war crimes committed in Greece, in a Germany that never seriously considered paying her compensation. Embarrassed at being brought up in a country that keeps refusing to pay Greece reparations.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über Maria Despotaki aus Kakopetros, Chania, deren vier Söhne Emmanuil, Spyros, Anastasios und Charalampos in Vergeltung für Widerstandsaktivitäten, mit denen sie nichts zu tun hatten, von deutschen Soldaten erschossen wurden. Und die dann von ebendiesen Soldaten gezwungen wurde, ihnen und ihren Kameraden anderswo gestohlene Hühner zuzubereiten, während ihre eigenen Kinder tot am Straßenrand lagen. Ich wünschte, ich wäre ihr noch zu ihren Lebzeiten begegnet, ich wünschte, ich hätte ihr sagen können, wie beschämt ich bin: Beschämt, in einem Deutschland aufgewachsen zu sein, das sich um deutsche Kriegsverbrechen in Griechenland nie geschert hat, in einem Deutschland, das nie ernstlich darüber nachgedacht hat, ihr eine Entschädigung zu zahlen. Beschämt, großgeworden zu sein in einem Land, das sich auch weiterhin weigert, Griechenland Reparationen zu leisten.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για τη Μαρία Δεσποτάκη από τον Κακόπετρο Χανίων, που οι τέσσερις γιοι της, Εμμανουήλ, Σπύρος, Αναστάσιος και Χαράλαμπος εκτελέστηκαν σε αντίποινα για αντιστασιακές δράσεις, με τις οποίες δεν είχαν καμία σχέση. Και που μετά εξαναγκάστηκε από τους ίδιους Γερμανούς στρατιώτες να τους μαγειρέψει κοτόπουλα που τα 'χαν κλέψει από κάπου, ενώ οι γιοί της κείτονταν νεκροί στην άκρη του δρόμου. Θα 'θελα να την είχα γνωρίσει όσο ζούσε, θα 'θελα να 'χα μπορέσει να της πω πόσο ντρέπομαι: πόσο ντρέπομαι που μεγάλωσα σε μια Γερμανία που ποτέ της δεν νοιάστηκε για τα εγκλήματα πολέμου που έγιναν στην Ελλάδα, σε μια Γερμανία που ποτέ δεν σκέφτηκε σοβαρά να της πληρώσει μια αποζημίωση. Πόσο ντρέπομαι που μεγάλωσα σε μια χώρα που αρνείται μέχρι σήμερα να πληρώσει στην Ελλάδα τις επανορθώσεις.

I wish I knew more...

I wish I knew more about Theodoros Georgiakakis who was captured for participating in the resistance and sent to Mauthausen concentration camp, where he lost his brother Giorgos. I wonder how he managed for his whole life to distinguish between those of the soldiers who had committed crimes and those who hadn't, between the generations who had supported or tolerated the Nazi doctrines and the generations born later on. I wish I knew how this man with his keen sense of justice managed to deal with the injustice he had suffered during and after the war.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über Theodoros Georgiakakis, der für seineTeilnahme am Widerstand verhaftet und in das KZ Mauthausen geschickt worden war, wo er seinen Bruder Giorgos verlor. Ich frage mich, wie er es sein ganzes Leben geschafft hat, zwischen jenen Soldaten zu unterscheiden, die Verbrechen begangen hatten, und denjenigen, die es nicht getan hatten; zwischen den Generationen, die den Nationalsozialismus unterstützt oder toleriert hatten, und den nachfolgenden Generationen. Ich wünschte, ich wüsste, wie es diesem Mann mit einem unglaublich zuverlässigen Gerechtigkeitssinn gelang, mit den Ungerechtigkeiten fertigzuwerden, die ihm während und nach dem Krieg widerfuhren.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για τον Θεόδωρο Γεωργιακάκη, που αιχμαλωτίστηκε για συμμετοχή στην αντίσταση και στάλθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν, όπου έχασε τον αδελφό του Γιώργο. Αναρωτιέμαι πώς τα κατάφερε σε όλη του τη ζωή να κάνει τον διαχωρισμό ανάμεσα στους στρατιώτες που διέπραξαν εγκλήματα και σ′ εκείνους που δεν διέπραξαν. Ανάμεσα στις γενιές που υποστήριξαν ή ανέχτηκαν τον εθνικοσοσιαλισμό και στις επόμενες. Θα 'θελα να ήξερα πώς αυτός ο άνθρωπος, με το τρομερά υπεύθυνο ένστικτο δικαιοσύνης που τον χαρακτήριζε, κατάφερε να τα βγάλει πέρα με τις αδικίες που υπέστη κατά την διάρκεια του πολέμου και μετά τον πόλεμο.

Interactive Postcard Project.                      Ten different postcards are not only being distributed in Hania, Greece and Hamburg, Germany, but also available on this website for download, individual participation and circulation.

Interaktives Postkartenprojekt.                  Zehn unterschiedliche Postkarten liegen nicht nur in Chania, Griechenland und in Hamburg aus, sondern sie können auch von dieser Website runtergeladen werden und stehen zur individuellen Teilnahme am Projekt und zum Verschicken zur Verfügung.

Διαδραστικό project με καρτ-ποστάλ.       Δέκα διαφορετικές καρτ-ποστάλ όχι μόνο διατίθενται δωρεάν στα Χανιά της Κρήτης και στο Αμβούργο της Γερμανίας, αλλά μπορούν επίσης να κατεβαστούν από αυτήν την ιστοσελίδα, να χρησιμοποιηθούν για προσωπική συμμετοχή στο project όπως επίσης και να σταλούν με το ταχυδρομείο.

I wish I knew more...

I wish I knew more about Nikos Erinakis. I wish I knew more about his time as a captive sent to Mauthausen concentration camp. I wish I had asked him more questions when he was still alive. And I wish I knew how he would have felt had he known that his wife and children would never receive the full compensation promised to him by German federal law in August 2000. I wish I knew how he would have felt about the lame excuses.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über Nikos Erinakis. Ich wünschte, ich wüsste mehr über seine Zeit als Häftling im Konzentrationslager Mauthausen. Ich wünschte, ich hätte ihm mehr Fragen gestellt, als er noch am Leben war. Ich wünschte, ich wüsste, wie er sich fühlen würde, hätte er gewusst, dass seine Frau und Kinder niemals die volle Entschädigung erhalten sollten, die ihm durch deutsche Bundesgesetzgebung vom August 2000 versprochen worden war. Ich wünschte, ich wüsste, was er sagen würde zu all den faulen Ausreden.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για τον Νίκο Ερηνάκη. Θα 'θέλα να ήξερα περισσότερα για τον χρόνο που έζησε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν. Θα 'θελα να τον είχα ρωτήσει πολλά πράγματα όταν ακόμα ζούσε. Θα 'θελα να ήξερα πώς θα ένιωθε, αν μάθαινε ότι η γυναίκα του και τα παιδιά του δεν πήραν τελικά ολόκληρη την αποζημίωση που του είχε υποσχεθεί η γερμανική νομοθεσία τον Αύγουστο του 2000. Θα 'θελα να ήξερα τι θα 'λεγε, ακούγοντας όλες τις σάπιες δικαιολογίες της Γερμανίας.

I wish I knew more...

I wish I knew more about my maternal grandmother, Loni Oberländer. I wish I knew whether she ever questioned my grandfather's and her own early involvement in the Nazi movement, either at the time, or after the war. I wish I knew how to reconcile my feelings for a loving and caring grandmother with my knowledge of her having been a Nazi.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über meine Großmutter mütterlicherseits, Loni Oberländer. Ich wünschte, ich wüsste, ob sie die frühe Beteiligung meines Großvaters am Nationalsozialismus – und ihre eigene – je hinterfragt hat, damals oder zumindest nach dem Krieg. Ich wünschte, ich wüsste, wie ich meine Gefühle für eine liebende und fürsorgliche Großmutter mit meinem Wissen versöhnen kann, dass sie ein Nazi gewesen war.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για τη γιαγιά μου από την πλευρά της μητέρας μου, την Loni Oberländer. Θα 'θελα να ήξερα, αν ποτέ αναμετρήθηκε με τη συμμετοχή του παππού μου και τη δική της, από μικρή κιόλας, στον εθνικοσοσιαλισμό, τότε ή έστω μετά τον πόλεμο. Θα 'θελα να ήξερα πώς μπορώ να συμφιλιωθώ με τα αισθήματά μου για μια γλυκιά και στοργική γιαγιά, ξέροντας ότι ήταν ναζί.

I wish I knew more...

I wish I knew more about Ilias Osmos, who was eight years old when he drowned on his way to Auschwitz, together with his older siblings Roza and Solomon, their father David and the entire Jewish community of Hania. I wish I knew whether he had dreamed of becoming a rabbi like his grandfather. I wish I had been able to meet him, to meet him in a city untouched by a pointless war. I wish I could have talked with him without words like “Jewish”, “German”, “rabbi”, or “final solution” trapping our identities, weighing on our communication.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über Ilias Osmos, der acht Jahre alt war, als er auf seinem Weg nach Auschwitz ertrank – zusammen mit seinen älteren Geschwistern Roza und Solomon, ihrem Vater David und der gesamten jüdischen Gemeinde von Chania. Ich wünschte, ich wüsste, ob er davon geträumt hatte, Rabbiner zu werden wie sein Großvater. Ich wünschte, ich hätte ihn treffen können; treffen in einer Stadt unberührt von einem sinnlosen Krieg. Ich wünschte, ich hätte mit ihm sprechen können, ohne dass Begriffe wie “jüdisch”, “deutsch”, “Rabbi” oder “Endlösung” unsere Identitäten bestimmten und auf unserem Gespräch lasteten.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για τον Ηλία Όσμο, που οχτάχρονος πνίγηκε καθ' οδόν προς το Άουσβιτς μαζί με τα μεγαλύτερα αδέλφια του Ρόζα και Σολομώντα, μαζί με τον πατέρα τους Δαυίδ και μαζί με ολόκληρη την εβραϊκή κοινότητα των Χανίων. Θα 'θελα να ήξερα αν ονειρευόταν να γίνει Ραβίνος σαν τον παππού του. Θα 'θελα να γινόταν να τον συναντήσω. Να τον συναντήσω σε μια πόλη που θα 'χε μείνει ανέπαφη από αυτόν τον παράλογο πόλεμο. Θα 'θελα να μπορούσα να μιλήσω μαζί του χωρίς να περιχαρακώνουν την ταυτότητά μας έννοιες όπως "Εβραίος", "Γερμανός", "Ραβίνος", "τελική λύση", χωρίς να βαραίνουν πάνω στην επικοινωνία μας.

I wish I knew more...

I wish I knew more about Victoria Fermon, the only remaining Jew in the city of Hania after the German roundup of the community on May 19th 1944. I wonder how she managed to survive the remaining months of the occupation and I wonder when she found out that everybody else had died. I wish I knew how she felt, years later, when German tourists started visiting the island of Crete, the city of Hania, the Ovraiki, the former Jewish neighborhood. I wish I knew how she felt about former soldiers returning to the scene of their crimes, how she saw the generations of their children and grandchildren – whilst she herself never had children of her own.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über Victoria Fermon, die einzige in der Stadt Chania verbliebene Jüdin nach der Verhaftung der gesamten Gemeinde am 19. Mai 1944 durch die Wehrmacht. Ich frage mich, wie sie es geschafft hat, die weiteren Monate der Besatzung zu überleben; ich frage mich, wann sie erfuhr, dass sie die einzige Überlebende war. Ich wünschte, ich wüsste, wie sie sich fühlte, als Jahre später deutsche Touristen begannen, die Insel Kreta zu besuchen, die Stadt Chania, die Ovraiki, das ehemalige jüdische Viertel. Ich wünschte, ich wüsste, was sie von den ehemaligen Soldaten hielt, die an den Ort ihrer Verbrechen zurückkamen, wie sie deren Kinder und Enkel sah – während sie selbst niemals Kinder haben sollte.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για τη Βικτώρια Φερμών, τη μοναδική Εβραία που επέζησε στα Χανιά, όταν οι Γερμανοί συνέλαβαν όλα τα μέλη της κοινότητας στις 19 Μαΐου 1944. Αναρωτιέμαι πώς τα κατάφερε να επιζήσει τους υπόλοιπους μήνες της κατοχής, αναρωτιέμαι πότε έμαθε ότι ήταν η μόνη που επέζησε. Θα 'θελα να ήξερα πώς ένιωθε, όταν χρόνια αργότερα άρχισαν Γερμανοί τουρίστες να επισκέπτονται το νησί της Κρήτης, την πόλη των Χανίων, την "Oβραϊκή", την παλιά εβραϊκή συνοικία της πόλης. Θα 'θελα να ήξερα τι ένιωθε όταν έβλεπε τους παλιούς στρατιώτες να επιστρέφουν στον τόπο των εγκλημάτων τους, τι ένιωθε για τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, αυτή που δεν της έμελλε ποτέ να κάνει δικά της παιδιά.

I wish I knew more...

I wish I knew more about my grandfather, Felix Fischer, I wish I knew more than just the fact that he served in Athens at some point, and that toward the end of the war he was captured in France. I wish I knew what he saw, what he did. And I wish I knew how he saw things after the war, how he felt about his role in the Nazi movement, about his membership in the SA. I wonder whom he considered responsible for the death of his oldest son in the war in the Crimea.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über meinen Großvater Felix Fischer; ich wünschte, ich wüsste mehr als nur die Tatsache, dass er zu einer gewissen Zeit in Athen stationiert war, und dass er am Ende des Krieges in Frankreich in Gefangenschaft geriet. Ich wünschte, ich wüsste, was er gesehen hat, was er getan hat. Ich wünschte, ich wüsste, wie er die Dinge nach dem Krieg sah, seine eigene Rolle im Nationalsozialismus, seine Mitgliedschaft in der SA. Und ich wünschte, ich wüsste, wen er für den Tod seines ältesten Sohnes im Krieg auf der Krim für verantwortlich hielt.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για τον παππού μου Felix Fischer, θα 'θελα να ήξερα περισσότερα από αυτά τα λίγα, ότι δηλαδή για μια περίοδο ήταν στρατιώτης στην Αθήνα κι ότι στο τέλος του πολέμου αιχμαλωτίστηκε στη Γαλλία. Θα 'θελα να ήξερα τι είδε και τι έκανε. Θα 'θελα να ήξερα πώς αναλογιζόταν τον πόλεμο μετά, πώς έβλεπε τον ρόλο του στον εθνικοσοσιαλισμό και τη συμμετοχή του στα Τάγματα Εφόδου. Και θα 'θελα να ήξερα ποιον θεωρούσε υπεύθυνο για τον θάνατο του μεγαλύτερου γιου του στον πόλεμο της Κριμαίας.

I wish I knew more...

I wish I knew more about my father, Wolfgang Fischer, who was still a child during the Third Reich. I wish I knew whether he ever wondered why his older brother, Peter, at the age of 18, had volunteered for a war from which, he must have known, he would never return. I wish I knew how my father, for his whole lifetime, managed to avoid dealing with this death. I wonder whether he ever asked himself how the subsequent silence affected my brother's and my own ability to connect and interact with the world around us. I wish I had thought of all this earlier when my father was still alive.

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über meinen Vater Wolfgang Fischer, der im Dritten Reich noch ein Kind war. Ich wünschte, ich wüsste, ob er sich je gefragt hat, warum sich sein älterer Bruder Peter im Alter von 18 Jahren freiwillig für einen Krieg gemeldet hatte, von dem er hätte wissen müssen, dass er ihn nicht überleben konnte. Ich wünschte, ich wüsste, wie es meinem Vater sein ganzes Leben hindurch gelang zu vermeiden, sich mit diesem Tod auseinanderzusetzen. Ich frage mich, ob er je bemerkt hat, wie das daraus folgende Schweigen meinen Bruder und mich in unserer Fähigkeit einschränkte, mit der Welt um uns herum in Verbindung zu treten, mit ihr zu interagieren. Ich wünschte, ich hätte über all dies früher nachgedacht, als mein Vater noch am Leben war.

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για τον πατέρα μου Wolfgang Fischer, που στο Γ' Ράιχ ήταν παιδί. Θα 'θελα να ήξερα, αν ποτέ του αναρωτήθηκε, γιατί ο μεγαλύτερος αδελφός του Peter, στην ηλικία των 18 χρόνων, κατατάχτηκε οικειοθελώς στον στρατό για έναν πόλεμο από τον οποίο πρέπει σίγουρα να ήξερε ότι δεν θα γύριζε πίσω ζωντανός. Θα θελα να ήξερα πώς κατάφερε ο πατέρας μου μια ολόκληρη ζωή να αποφύγει να τεθεί ενώπιος ενωπίω με αυτό τον θάνατο. Αναρωτιέμαι, αν ποτέ του κατάλαβε, ότι η σιωπή που επακολούθησε μας εμπόδιζε, εμένα και τον αδελφό μου, να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο γύρω μας. Θα 'θελα να τα 'χα σκεφτεί όλα αυτά νωρίτερα, όταν ο πατέρας μου ζούσε ακόμα.

I wish I knew more...

I wish I knew more about...

Ich wünschte, ich wüsste mehr...

Ich wünschte, ich wüsste mehr über...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα...

Θα 'θελα να ήξερα περισσότερα για...